در چه صورتی زن و مرد می‌توانند عقد دائم را بر هم بزنند؟

نکاح چیست؟

در قانون مدنی ایران تعریفی از نکاح نشده است اما در فقه نکاح عقدی است که به‌موجب آن زن و مردی برای تشکیل خانواده وزندگی زناشویی با یکدیگر پیوندی برقرار می‌کنند.

به‌عبارت‌دیگر نکاح (ازدواج) یک قرارداد است که میان زن و مرد منعقد می‌شود و نیازمند خواست و قبول طرفین است. نکاح در اصطلاح حقوقی «قراردادی است که به‌موجب آن مرد و زن در زندگی باهم شریک و متحد شده و خانواده‌ای را تشکیل می‌دهند».

انواع نکاح چیست؟

• نکاح (عقد) دائم

نکاح دائم (عقد دائم) عقدی است که مدت‌زمانی برای آن تعیین نخواهد شد. در تعریفی دیگر «نکاح عبارت است از رابطه حقوقی که به‌وسیله عقد بین زن و مرد حاصل می‌شود و به آن‌ها حق می‌دهد که از یکدیگر تمتع جنسی ببرند». طبق تعریف حقوقدانان اسلامی«نکاح عقدی است که به نحوه مشروع امکان استماع را به هر یک از زوجین می‌دهد».

• نکاح (عقد) موقت

نکاح موقت (عقد موقت) عقدی است که مدت‌زمان معینی برای آن تعیین خواهند کرد. طبق ماده 1075 قانون مدنی «نکاح موقت (منقطع) زمانی است که برای مدت معینی واقع‌شده باشد».

 با توجه به اینکه در بسیاری از آیات و روایات به انسان اجازه داده‌شده که برای تأمین نیازهای جنسی خود می‌توانند ازدواج موقت داشته باشند، اما این موضوع ازنظر عرف پسندیده نیست و پدیده‌ای شایع نخواهد بود.

شرایط نکاح

مسأله مهمی که در نکاح موردتوجه است، ثبت قانونی نکاح و شرایط آن است. قرارداد نکاح یک قرارداد رضایی است که زن و مرد می‌بایست طبق رضایت و توافق کامل آن را بپذیرند. شرایط نکاح مانند ( نفقه، مهریه، بحث حضانت و ...) ایجاب می‌کند که این قرارداد در دفاتر قانونی و محضر عقد ثبت شود.  

ثبت نکاح در دفاتر ازدواج و محضر عقد از شرایط اصلی صحت نکاح است که قانون آن را ملزم کرده است. طبق قانون چنانچه دفاتر عقد و ازدواج در دسترس باشد، ثبت عقد نکاح لازم و ضروری است. اما درصورتی‌که دسترسی به دفاتر ازدواج ممکن نباشد، ظرف مدت 20 روز باید عقد نکاح صورت گرفته در دفاتر قانونی ازدواج ثبت شود.

 طبق قانون چنانچه کسی قرارداد نکاح خود را ثبت نکند، به مجازات تا یک سال حبس محکوم می‌شود.

در چه صورتی زن و مرد می‌توانند عقد دائم را بر هم بزنند؟

• مسأله 2399

طبق این مسأله اگر مرد بعد از عقد بفهمد که زن یکی از شش عیب را که ذکر می‌شود در حال عقد داشته است، می‌تواند به‌واسطه‌ی آن عیب، عقد را به هم بزند:

اول: دیوانگی هرچند گاه‌گاهی باشد.

دوم: مرض خوره

سوم: مرض برص

چهارم: کوری

پنجم: فلج بودن هرچند به حد زمین‌گیری نباشد.

ششم: آنکه گوشت یا استخوانی در رحم او باشد، خواه مانع نزدیکی و آبستن شدن شود و یا خیر.

• مسأله 2400

اگر زن بعد از عقد بفهمد که شوهر او آلت مردی نداشته یا بعد از عقد و پیش از نزدیکی یا پس‌ازآن آلت او بریده شود، یا مرضی داردکه نمی‌تواند نزدیکی نماید، هرچند آن مرض بعد از عقد و پیش از نزدیکی یا پس‌ازآن عارض شده باشد، می‌تواند بدون طلاق عقد را بر هم بزند. طبق این مسأله چنانچه زن بعد از عقد حتی بعد از نزدیکی به دیوانگی، عقیم بودن، امراض مختلف مانند برص و خوره و کوری شوهرش پی ببرد، می‌تواند عقد را بر هم بزند. و طلاق داده شود.

بر اساس این مسأله چنانچه مرد نتواند با زن نزدیکی نماید، حاکم شرع یک سال به مرد فرصت می‌دهد و چنانچه مرد نتواند با آن زن و یا زن دیگری نزدیکی کند، زن می‌تواند عقد را بر هم بزند.

• مسأله 2401

طبق این مسأله چنانچه زن به‌واسطه‌ی اینکه مرد نمی‌تواند نزدیکی کند، عقد را بر هم بزند، مرد می‌بایست نصف مهریه را پرداخت نماید. ولی اگر به‌واسطه‌ی بقیه‌ی مواردی که گفته شد، مرد یا زن عقد را بر هم بزنند و نزدیکی صورت نگرفته باشد، مهریه‌ای بر گردن مرد نخواهد بود. ولی چنانچه نزدیکی صورت گرفته باشد، مرد موظف است که تمام مهریه را پرداخت نماید.

• مسأله 2402

طبق این مسأله چنانچه زن و مرد از چیزی که هستند بهتر و بالاتر به دیگری معرفی شوند تا به ازدواج یکدیگر رغبت نمایند و عقد بر اساس آن واقع شود، و این امر چه در ضمن عقد و چه پیش از آن اتفاق بیفتد و پس از عقد برطرف مقابل عکس آن ثابت شود، او می‌تواند عقد را بر هم بزند.

چکیده

نکاح (ازدواج) یک امر مقدس و پیوند آسمانی است که اگر با توافق و رضایت‌مندی طرفین صورت گیرد، آرامش و اطمینان خاطری را به همراه خواهد داشت. نکاح دائم (عقد دائم)، قراردادی است که طبق خواست و رضایت زن و مرد برای تشکیل خانواده بین آن‌ها منعقد می‌شود.

 این امر مقدس در فقه و قانون آداب و شرایطی داردکه رعایت آن‌ها لازم و ضروری است. در اینجا پیرامون نکاح دائم (عقد دائم)، شرایط و مسائل فقهی آن پرداختیم. پیشنهاد می‌کنیم قبل از ازدواج مطالب فوق را مطالعه نمایید.