عقد نکاح چیست؟

عقد نکاح چیست؟

عقد نکاح یا همان (ازدواج)، از مهم‌ترین عقودی است که میان زن و مرد بسته می‌شود و آن‌ها را رسماً و شرعاً به زوجیت یکدیگر درمی‌آورد. عقد نکاح شامل عقد و ازدواج دائم و عقد موقت، منقطع یا همان (صیغه) می‌شود، که طبق شرایط خاصی میان دو نفر منعقد می‌شود.

به‌محض جاری شدن خطبه عقد نکاح، بحث مهریه و نفقه و تمکین زوجه مطرح می‌شود که طبق قانون، عرف و توافق طرفین می‌بایست این موارد را اجرایی و عملیاتی کرد. طبق قانون، عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن قانونی 13 سال تمام و پسر قبل از رسیدن به سن 15 سال تمام با اجازه ولی، درصورتی‌که مصلحت طفل برای دادگاه صالح نیز محرز شود بلامانع است.

انواع عقد نکاح

در قانون مدنی کشور ایران، عقد نکاح به دو صورت زیر آورده شده است:

• عقد نکاح دائم

عقد نکاح دائم، عقدی است که قانون بنای خود را بر اساس قوانین مربوط به آن نهاده و عقد دائم را به‌عنوان یک قانون مهم در خانواده و جامعه به رسمیت می‌شناسد.

• عقد نکاح منقطع، موقت (صیغه)

عقد موقت نیز که طبق شرع و موازین دینی و قانون معرفی می‌شود، یکی دیگر از انواع عقد نکاح است که طبق شرایط به وجود آمده می‌توان آن را پذیرفت. اگرچه قانون اصل را بر عقد نکاح دائم گذاشته، اما عقد نکاح موقت یا منقطع نیز ازنظر قانون پذیرفته می‌شود.

عقد نکاح موقت یا همان صیغه طبق فقه امامیه است که به‌ جز ایران در هیچ کشور مسلمان و غیرمسلمانی پذیرفته نیست.

مورد دیگری که در بین مردم کشور ما بسیار رایج است ولی در قانون ذکر نشده، عقد نکاح وکالتی است. طبق ماده 1071 قانون مدنی انعقاد عقد نکاح از طریق وکالت از طرف هر یک از زوجین پذیرفته خواهد شد.

شرایط صحت عقد نکاح چیست؟

عقد نکاح نیز همانند سایر عقود شرایط و ضوابطی داردکه طرفین ملزم به رعایت آن‌ها هستند. این شرایط در سه دسته‌بندی کلی قرارگرفته که به شرح زیر است:

1. اختلاف جنس

اختلاف جنس از اصلی‌ترین شرایط انعقاد عقد نکاح است که در قانون مدنی ذکرشده است. این شرایط در سایر کشورهای اسلامی نیز برقرار است.

اگرچه در قانون مدنی ایران ماده‌ای اختصاصی برای ازدواج دو هم‌جنس تعریف‌نشده، اما با استناد به ماده 975 قانون و بسته به عرف موجود در جامعه این موضوع رد شده است. موضوعی که در کشورهای غربی روبه گسترش است و بنیان و اساس خانواده‌ها را نشانه رفته است.

2. قصد ورضا و اراده

قصد ورضا (اراده)، دومین شرایط از شرایط صحت هر معامله‌ای ازجمله عقد نکاح است که در ماده 190 قانون مدنی به آن پرداخته‌شده است. چنانچه در انعقاد سایر قراردادها، نیازی به استفاده از لفظ و بیان صریح نیست، اما در انعقاد عقد نکاح، طرفین می‌بایست اراده و رضایت خود را به‌صورت کلامی اعلام دارند. طبق ماده 1062 قانون مدنی، «نکاح واقع می‌شود به ایجاب و قبول به الفاظی که صریحاً دلالت بر قصد ازدواج نماید».

3. اهلیت

اهلیت بدین معناست که شخصی که می‌خواهد عقد نکاح انجام دهد عاقل، بالغ و رشید باشد. چنانچه شخصی این ویژگی‌ها را داشته باشد، می‌تواند عقد نکاح را انجام دهد. بنابراین اهلیت از موارد لازم و ضروری عقد نکاح است که توجه به ویژگی‌های آن می‌تواند درنتیجه گیری‌ها به کمک ما بیاید.

موانع عقد نکاح

طبق شرح و قانون موانعی برای عقد نکاح زن و مرد وجود داردکه اجازه ازدواج آن‌ها را نخواهد داد. طبق قانون مدنی موانع نکاح عبارت‌اند از:

• قرابت نسبی، سببی و رضاعی

قرابت نسبی به محارمی مانند (خواهر، برادر، مادر، عمو، عمه و ...)، قرابت سببی به محارمی مانند (مادر یا پدر همسر)، محارم رضاعی نیز (به خویشاوندانی که براثر شیر خوردن به یکدیگر محرم می‌شوند) گفته می‌شود.

• نکاح با زن شوهردار

طبق مواد 1050 و 1051 قانون مدنی ازدواج با زن شوهردار باطل است. چنانچه مردی با علم و اطلاع از داشتن شوهر با زنی ازدواج کند، این ازدواج باطل و جرم محسوب خواهد شد. 

• عده زن (عده طلاق یا وفات)

طبق قانون زنی که عقد و نکاح او به دلیل فوت شوهر منحل شده تا زمان سپری شدن عده خود (چهار ماه و ده روز) نمی‌تواند با مرد دیگری ازدواج کند. برای زنی که طلاق گرفته نیز این عده متفاوت خواهد بود. چنانچه زن باردار باشد، عده او تا زمان وضع حمل خواهد بود و عده زن غیر باردار نیز 3 طهر خواهد بود.

• کفر

طبق قانون فقه اسلامی ماده 1059، نکاح زن مسلمان با مرد غیرمسلمان جایز نیست. اما اگر مرد مسلمان با زن اهل کتاب ازدواج کند مانعی ندارد.

• احرام

طبق قانون، عقد نکاح و ازدواج کسی که در حال احرام و انجام مناسک حج است، باطل است. در صورت اطلاع طرفین از این قوانین، موجب حرمت ابدی خواهند شد.

• لعان

لعان به معنای ناسزا گفتن است. چنانچه مرد به زن نسبت زنا زند و یا فرزندی را که از او به دنیا آورده از خود نداند، طبق ماده 1052 قانون مدنی، موجب حرمت ابدی خواهند شد، و زن و شوهر دیگر نمی‌توانند با یکدیگر ازدواج کنند.

چکیده

عقد نکاح یا همان ازدواج در هر کشوری طبق شرایط، قوانین و آداب‌ورسوم آن کشور اجرا می‌شود. در کشور ما نیز طبق شرع و عرف و قوانین، عقد و نکاح که شامل عقد دائم و موقت، منقطع (صیغه) است میان دو نفر منعقد می‌شود. شرایط صحت عقد نکاح و موانع عقد نکاح ازجمله موارد مهمی است که در این مقاله به آن پرداخته‌ایم.