انواع انحراف ستون فقرات و راه مقابله با آنها

نیازی به گفتن نیست که ستون فقرات عضو مهمی از بدن انسان است، عضوی که به انسان قدرت ایستادن، راه رفتن، نشستن و سایر حرکات را داده است. اما همین عضو به راحتی می‌تواند با فشارهای نه چندان زیاد آسیب ببیند و باعث درد و ناراحتی شود. فشار زیاد به کمر، حمل اجسام سنگین، نشستن زیاد و... از جمله کارهایی هستند که باعث ناهنجاری ستون فقرات شده و آن را از حالت طبیعی خود خارج می‌کنند. در این مقاله به بررسی سه ناهنجاری اصلی ستون فقرات یعنی قوز پشت، گودی کمر و انحراف جانبی ستون فقرات پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید تا راه پیشگیری و درمان این آسیب‌ها را فرا گیرید.

ستون فقرات، ستون بدن انسان

ستون فقرات شامل مهره‌هایی است که روی یکدیگر قرار گرفته‌اند و با کمک دیسک‌هایی که بین آنها قرار دارند، می‌توانند روی همدیگر بلغزند. این ساختار انعطاف‌پذیر باعث شده ستون فقرات انسان بتواند فشار وزن بدن و همچنین فشار ناشی از حرکات آن را خنثی کند. در نتیجه انسان می‌تواند راه برود، بدود، اجسام مختلف را جابجا کند و...

اما مهره‌های ستون فقرات روی یک خط قرار نگرفته‌اند. آنها طوری روی همدیگر چیده شده‌اند که سه قوس را در ستون فقرات تشکیل دهند. این قوس ها باعث می‌شوند ستون فقرات بتواند سر را بالای بدن نگه دارد و فشارهای وارده را خنثی کند.

ساختار ستون فقرات

اگر از زاویه جانبی به ستون فقرات نگاه کنید، مهره‌های ستون فقرات به چهار دسته تقسیم می‌شوند. این دسته‌ها شامل مهره‌های گردنی، مهره‌های سینه‌ای، مهره‌های ناحیه کمر و مهره‌های ناحیه خاجی هستند. بین هرکدام از این چهار دسته یک قوس ایجاد شده تا حالتی انعطاف‌پذیر برای ستون فقرات ایجاد شود.

واضح است که در حالت عادی وجود این قوس‌ها برای شکل طبیعی بدن انسان ضروری است. اما وقتی زاویه هرکدام از این قوس‌ها زیادتر از حالت عادی شود، در این صورت یک ناهنجاری در ستون فقرات ایجاد می‌شود. چنین ناهنجاری‌هایی فرم و زیبایی بدن را از بین برده و باعث ایجاد درد و ناراحتی می‌شوند.

زیاد شدن قوس ناحیه سینه باعث بروز قوز کمرشده و زیاد شدن قوس ناحیه کمر باعث ایجاد ناهنجاری گودی کمر می شود. علاوه بر این ممکن است ستون فقرات انسان از زاویه جانبی هم دچار انحراف شود که به آن اسکولیوز گفته می‌شود. در ادامه هرکدام از این ناهنجاری ها را دقیق‌تر بررسی می‌کنیم:

قوز کمر

کیفوز نام بیماری قوز کمر یا قوز پشت است. این بیماری در نتیجه زیاد شدن زاویه قوس سینه‌ای ستون فقرات ایجاد می‌شود. کسانی که قوز کمر دارند، حالتی خمیده پیدا می‌کنند. همچنین ممکن است درد در کمر داشته و احساس تنگی نفس کنند. اگر بخواهیم مهم‌ترین عوامل ایجاد قوز کمر را بررسی کنیم، باید ابتدا به رعایت‌نکردن حالت مناسب بدن اشاره داشته باشیم. افرادی که به حالتی اشتباه می‌نشینند، می‌خوابند یا راه می‌روند، فشار بیش از حدی به ستون فقرات وارد می‌کنند که می‌تواند باعث بروز قوز در کمر شود. بخصوص کسانی که زیاد می‌نشینند، به شدت در معرض بروز این آسیب قرار دارند.

علاوه بر این عوامل ژنتیکی و بیماری‌های زمینه‌ای هم باعث بروز قوز پشت می‌شوند. بیماری‌هایی مثل شوئرمن، آرتروز کمر، اسپوندیلیت آنکیلوزان، دیستروفی عضلانی، تومور و شکستگی در ستون فقرات می‌توانند کمر را دچار قوز کنند.

در صورتی که فرد دچار قوز پشت، به یکی از بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا باشد، ابتدا باید بیماری را درمان کرد تا امکان برطرف شدن قوز فراهم شود. اما در افرادی که به علت رعایت‌نکردن حالت صحیح بدن، دچار قوز پشت شده‌اند، فیزیوتراپی و ورزش بسیار موثر است. همچنین این افراد باید به شدت مراقب رعایت حالت‌های صحیح بدن باشند.

گودی کمر

کنار یک دیوار صاف بایستید، طوری‌که ها پاها و سر به دیوار بچسبد. در این حالت اگر دست‌تان از فاصله بین کمر و دیوار عبور می‌کند، شما به آسیب گودی کمر یا لوردوز مبتلا هستید. این آسیب در اثر زیادشدن قوس ناحیه کمر ایجاد می‌شود. افراد مبتلا معمولا شکمشان رو به جلو افتاده و باسن آنها حالتی برآمده پیدا می‌کند. برخی افراد در اثر گودی کمر احساس درد کمر هم دارند. این درد در اثر فشار به عصب سیاتیک ایجاد می‌شود.

مهم‌ترین عامل ایجاد گودی کمر رعایت‌نکردن حالت صحیح بدن است. در این مورد هم عوامل ژنتیکی در بروز بیماری موثر هستند و ضربه، پوکی استخوان، اضافه وزن، مشکلات عصبی عضلانی و جابجایی مهره ها در شکل‌گیری آن تاثیر دارند.

بهترین راه پیشگیری از ایجاد گودی کمر، رعایت حالت صحیح بدن است. کافی است هنگام نشستن روی صندلی کمر خود را به تکیه گاه بچسبانید و لم ندهید. هنگام ایستادن هم شکم خود را به بیرون نیندازید. بلکه سعی کنید همواره شکم را به سمت داخل بکشید. علاوه بر این ورزش کنید و اضافه وزن خود را برطرف کنید. در صورت ابتلا به گودی کمر هم می‌توانید از فیزیوتراپی کمک بگیرید.

انحراف جانبی ستون فقرات یا اسکولیوز

اسکولیوز کمی با ناهنجاری‌های قبلی تفاوت دارد. زیرا کیفوز و لوردوز هر دو در قوس‌های اصلی ستون فقرات ایجاد می‌شدند و کمر را به سمت جلو یا عقب خم می‌کردند. اما اسکولیوز ناهنجاری است که در زاویه جانبی ستون فقرات ایجاد می‌شود. وقتی از روبرو به فرد مبتلا به اسکولیوز نگاه کنید، بدن او به طرفین خم شده و حالتی s شکل یا c شکل دارد.

این بیماری بیشتر در اثر عوامل ژنتیکی و نقص در زمان تولد ایجاد می‌شود. در بیشتر افراد تا سن هفت سالگی بروز ناهنجاری تشخیص داده می‌شود. البته برخی شرایط مثل شکستگی یا جراحت، دیستروفی عضلانی و فلج مغزی هم باعث بروز آن در برخی افراد می‌شود.

برای درمان انحراف جانبی ستون فقرات معمولا از بریس استفاده می‌شود. بریس های مخصوص این انحراف، از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کنند. نوجوانان مبتلا به این ناهنجاری باید حتما تا پایان دوران بلوغ از بریس استفاده کنند. علاوه بر بریس، فیزیوتراپی هم کمک زیادی به این بیماران می‌کند. در برخی موارد که انحراف ستون فقرات زیاد بوده و روند عادی زندگی را مختل کرده است، برای درمان آن نیاز به عمل جراحی وجود دارد.

 پیشگیری از ناهنجاری‌های ستون فقرات

همانطور که تاکنون چندین بار گفتیم، مهم‌ترین عوامل بروز قوز کمر و گودی کمر، حالت نامناسب بدن است. به همین دلیل اولین توصیه ما رعایت حالت های صحیح نشستن، خوابیدن و ایستادن است. برای مثال هنگام نشستن پشت میز، مراقب باشید کمرتان را به تکیه گاه بچسبانید، بالای مانیتور با چشم‌های شما در یک سطح قرار داشته باشد و سر و کمر را خم نکنید.

همچنین برای خوابیدن از بالشی استفاده کنید که سر شما را در راستای ستون فقرات نگه دارد. یعنی اگر روی کمر می‌خوابید، از یک بالش نازک استفاده کنید. اگر بیشتر به پهلو می‌خوابید، از یک بالش کلفت استفاده کنید تا مانع خم شدن گردن شود. مراقب باشید هرگز روی شکم نخوابید، زیرا به شدت به ستون فقرات فشار وارد می‌کند.

علاوه بر این ورزش کردن کمک زیادی به حفظ حالت طبیعی ستون فقرات می‌کند. بخصوص ورزش‌های مربوط به هسته مرکزی بدن باعث تقویت عضلات شکم و کمر شده و ستون فقرات را در جای درست خود نگه می‌دارند. ورزش‌هایی مثل پیلاتس، شنا و یوگا در این زمینه می‌توانند کمک زیادی کنند.

علاوه بر ورزش باید نسبت به رفع اضافه وزن خود هم تلاش کنید. زیرا اضافه وزن فشار وارده به ستون فقرات را زیاد کرده و قوس های آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

در صورتی که ناهنجاری های ستون فقرات باعث درد و ناراحتی زیادی برای شما شده، بهتر است به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. موارد حاد ناهنجاری ها ممکن است به عمل جراحی نیاز داشته باشند اما در اغلب موارد با استفاده از ورزش و فیزیوتراپی می‌توانید این آسیب ها را برطرف کنید. در فیزیوتراپی با کمک روش‌هایی مثل تمرین درمانی، تلاش می‌شود تا بدن شما در فرم طبیعی خود بازگردد.