آسیب های ناشی از مواد شیمیایی در چشم گاهی اوقات غیر قابل جبران هستند و می توانند مشکلات بینایی جدی ایجاد کنند. این مواد قادرند با ایجاد التهاب، سوختگی، آسیب به قرنیه و حتی نابینایی، به ساختار حساس چشم صدمه بزنند.
قالب مواد شیمیایی آسیب زننده به چشم ها شامل: محلول های شستشو، ترکیبات لوله بازکنی، مواد شوینده و سفید کننده ها هستند. در صورت آسیب دیدگی جدی چشم ها با این ترکیبات، عمدتا متخصصین چشم پزشکی برای بهبود شرایط بینایی به بیمار توصیه می کنند اقدام به خرید عینک طبی نماید تا فشار کمتری به اعصاب چشم وارد شود و به صورت آهسته میزان دید چشم به حالت عادی برگردد.
در ادامه عوارض جدی رفتن مواد شوینده در چشم را بررسی می کنیم و راه های درمان آن را بررسی می کنیم.
آسیب رفتن مواد شوینده به چشم
آسیب های شیمیایی به چشم بسیار جدی هستند و نیاز به اقدام فوری دارند. علائم این نوع آسیب ها بسته به نوع ماده شیمیایی (اسیدی یا قلیایی)، غلظت آن، و مدت زمان تماس با چشم می تواند متفاوت باشد، اما علائم شایع آنها، عبارتند از:
- درد شدید: معمولاً به صورت سوزش یا گزش شدید احساس می شود.
- قرمزی چشم: رگ های خونی چشم پرخون و ملتهب می شوند.
- اشک ریزش شدید: چشم به طور غیرارادی و بیش از حد اشک تولید می کند.
- تورم پلک ها: پلک ها ممکن است متورم و پف کرده شوند.
- تاری دید یا کاهش بینایی: ممکن است دید فرد تار شود یا حتی به طور کامل از بین برود. در این شرایط بسته به نظر چشم پزشک شاید بیمار مجبور باشد تا مدتی از عینک های طبی استفاده نماید. توصیه می کنیم از فروشگاه های معتبر اقدام به خرید عینک طبی مردانه یا زنانه نمایید، زیرا کیفیت شیشه عینک می تواند بهبودی اعصاب چشمتان را تسریع کند.
- ناتوانی در باز نگه داشتن چشم: به دلیل درد و تورم، باز کردن چشم ممکن است دشوار یا غیرممکن باشد.
- احساس وجود جسم خارجی در چشم: حتی پس از شستشو، ممکن است این حس باقی بماند.
- کدر شدن قرنیه: در موارد شدید، قرنیه (لایه شفاف جلوی چشم) ممکن است ظاهر شفاف خود را از دست داده و سفید یا کدر به نظر برسد.
روش های محافظت از چشم در برابر مواد شیمیایی
برای محافظت از چشم ها در برابر آسیب های ناشی از مواد شیمیایی، رعایت نکات و استفاده از روش های ایمنی ضروری است. مهم ترین روش ها عبارتند از:
استفاده از تجهیزات حفاظت مناسب
- عینک ایمنی (Safety Glasses): برای کارهای با خطر پاشش کم یا ذرات پرتابی، عینک های ایمنی استاندارد با حفاظ جانبی (Side Shields) می توانند کافی باشند.
- عینک ایمنی مخصوص مواد شیمیایی (Chemical Splash Goggles): این عینک ها بهترین محافظت را در برابر پاشش مایعات، بخارات و گرد و غبار شیمیایی فراهم می کنند، زیرا کاملاً دور چشم را می پوشانند و به صورت می چسبند. هنگام کار با مایعات شیمیایی، این نوع عینک اکیداً توصیه می شود.
- شیلد صورت (Face Shield): برای کارهایی که خطر پاشش شدید مواد شیمیایی وجود دارد، باید از شیلد صورت استفاده کرد.
رعایت اصول ایمنی کار با مواد شیمیایی
- آموزش: قبل از کار با هر ماده شیمیایی، در مورد خطرات آن و روش های ایمن کار با آنها آموزش ببینید.
- برچسب خوانی: همیشه برچسب روی ظروف مواد شیمیایی و برگه های اطلاعات ایمنی مواد (MSDS/SDS) را به دقت بخوانید تا از خطرات و نحوه محافظت آگاه شوید.
- جابجایی و انتقال ایمن: هنگام ریختن یا انتقال مواد شیمیایی، این کار را به آرامی و با دقت انجام دهید تا از پاشش جلوگیری شود. از ظروف مناسب و درپوش دار استفاده کنید.
- تهویه مناسب: در محیط هایی که با مواد شیمیایی فرّار یا دارای بخارات کار می کنید، از تهویه عمومی مناسب یا تهویه موضعی (مانند هودهای شیمیایی) استفاده کنید.
- نگهداری صحیح: مواد شیمیایی را طبق دستورالعمل ها و در مکان های تعیین شده نگهداری کنید.
آمادگی برای شرایط اضطراری
- شناخت محل چشم شوی اضطراری (Eyewash Station): همیشه از محل نزدیک ترین چشم شوی اضطراری و نحوه استفاده صحیح از آن مطلع باشید. مطمئن شوید که دسترسی به آن آسان و بدون مانع است.
- دسترسی به آب: در صورت عدم وجود چشم شوی، از دسترسی سریع به آب تمیز و فراوان برای شستشوی اولیه اطمینان حاصل کنید.
- نظافت و نگهداری محیط کار: محیط کار تمیز و مرتب، خطر حوادث ناشی از ریختن یا پاشش اتفاقی مواد را کاهش می دهد.
اقدامات لازم هنگام رفتن مواد شوینده در چشم
اگر مواد شوینده (مانند مایع ظرفشویی، پودر لباسشویی، سفید کننده، جرم گیر، شیشه شوی و غیره) وارد چشم شود، باید فوراً اقدامات زیر را انجام دهید، زیرا این یک وضعیت اورژانسی است:
شستشوی فوری و فراوان با آب
- بلافاصله چشم آسیب دیده را زیر جریان ملایم آب تمیز و ولرم بگیرید. آب سرد یا داغ نباشد.
- شستشو باید حداقل به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه به طور مداوم ادامه یابد. این مهم ترین اقدام است.
- پلک ها را باز نگه دارید: با انگشتان تمیز، پلک بالا و پایین را از هم باز نگه دارید تا آب به تمام سطح چشم و زیر پلک ها برسد.
- جهت صحیح شستشو: سر را طوری کج کنید که چشم آسیب دیده به سمت پایین باشد و آب از گوشه داخلی چشم به سمت گوشه خارجی جریان یابد تا ماده شیمیایی وارد چشم سالم نشود.
- محل شستشو: می توانید این کار را زیر دوش، زیر شیر آب (با فشار کم)، یا با استفاده از یک بطری آب تمیز، پارچ یا لیوان انجام دهید و آب را به آرامی روی چشم بریزید.
- حرکت چشم: در حین شستشو، چشم را به آرامی در جهات مختلف (بالا، پایین، چپ، راست) حرکت دهید تا آب به همه جا برسد.
خارج کردن لنز تماسی
اگر لنز تماسی در چشم دارید، بعد از چند لحظه شروع شستشو یا اگر به راحتی و به سرعت امکان پذیر است، سعی کنید آن را خارج کنید. لنز می تواند مواد شیمیایی را زیر خود نگه دارد. اگر خارج کردن لنز باعث تاخیر در شستشو می شود، شستشو را در اولویت قرار دهید.
چشم را نمالید
به هیچ وجه چشم را نمالید یا فشار ندهید. این کار می تواند باعث آسیب بیشتر به سطح چشم شود.
مراجعه فوری به پزشک یا اورژانس
حتی اگر احساس می کنید چشم بهتر شده است، پس از اتمام شستشوی ۱۵ تا ۲۰ دقیقه ای، باید فوراً به نزدیک ترین مرکز اورژانس بیمارستان یا کلینیک چشم پزشکی مراجعه کنید. تاخیر در مراجعه می تواند منجر به آسیب دائمی چشم یا حتی نابینایی شود.
رفتن مواد شوینده در چشم و خطر نابینایی
در نهایت، ورود مواد شوینده به چشم، فارغ از نوع آن، یک وضعیت اورژانسی بوده که می تواند منجر به آسیب های جدی، درد شدید، و حتی در موارد حاد، کاهش دائمی بینایی شود. اگرچه اقدامات فوری مانند شستشوی طولانی و مراجعه بی درنگ به مراکز درمانی برای به حداقل رساندن آسیب ضروری است، اما این تجربه ناگوار اهمیت پیشگیری را بیش از پیش آشکار می سازد.
بهترین رویکرد، اجتناب کامل از چنین حوادثی می باشد؛ خرید عینک و استفاده مستمر از آن هنگام کار با هر نوع ماده شیمیایی یا شوینده، اقدامی ساده اما حیاتی است که می تواند از چشمان شما در برابر خطرات محافظت کند.
