در طول تاریخ، استفاده از عطر به‌عنوان نشانه‌ای از شخصیت و طبقه اجتماعی بوده است. از عصر باستان تا امروز، مردم از عطرها برای جلب توجه، تقویت اعتمادبه‌نفس و حتی تشویق ایجاد آرامش در خود استفاده میکردند.
عطرهای طبیعی مانند اسانس گیاهان و خوراکی‌ها تا ترکیبات پیچیده صنعتی، به‌کار می‌رفت. تاریخچه عطر، پر از زیبایی‌های فرهنگی است. به همین خاطر ما تصمیم گرفتیم تا به این موضوع بپردازیم که دقیقا در گذشته مردم از چه عطری استفاده می کردند و چه شد که امروزه عطر و ادکلن جایگاه مهمی در زندگی روزمره ما دارد.
اولین عطرها در چه زمانی و چگونه ساخته شدند؟
تاریخ دقیق ساخت اولین عطرها مشخص نیست؛ اما شواهد نشان می‌دهد که انسان‌ها از هزاران سال پیش از میلاد از مواد معطر برای خوشبوکردن خود و محیط اطرافشان استفاده میکردند.
بررسی اولین شواهد
اولین شواهد تولید عطر به مناطق زیر باز می‌گردد:
- بین‌النهرین: طبق کتیبه‌های باستانی، اولین عطرساز تاریخ، زنی به نام تاپوتی بود که در هزاره دوم قبل از میلاد در بین‌النهرین زندگی می‌کرد. او از مواد معطری مانند کندر، مر و اسطوخودوس برای ساخت عطر استفاده می‌کرد.
- مصر باستان: مصریان باستان نیز از علاقه‌مندان به عطر بودند و مواد مختلفی مانند گل‌ها، گیاهان و صمغ‌ها را برای ساخت عطر به‌کار می‌بردند. آن‌ها از عطرها در مراسم مذهبی، آراستن خود و مراسم تدفین استفاده میکردند.
- یونان باستان: یونانیان باستان نیز عطرها را به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌دادند. آن‌ها از عطر برای خوشبوکردن بدن، لباس‌ها و خانه‌های خود استفاده میکردند.
روش‌های ساخت عطرها در گذشته چگونه بود؟
برای این‌که بدانیم در گذشته مردم از چه عطری استفاده می کردند، باید این موضوع را بررسی کنیم که اصلا چگونه آن‌ها را می‌ساختند؟ در گذشته، عطرها به روش‌های ساده‌ای مانند خشک‌کردن و پودرکردن گیاهان معطر، استخراج روغن از گل‌ها و گیاهان و مخلوط‌کردن مواد معطر مختلف با هم ساخته می‌شدند که بصورت عطر گرمی بدست می‌آمد.
درضمن اگر به عطر های گرمی علاقه دارید میتوانید به صفحه عطر گرمی در سایت برژینیا سر بزنید.
رایج‌ترین مواد اولیه نیز برای ساخت عطر در گذشته عبارت بودند از:
- گل‌ها: مانند رز، یاسمن، زنبق، و مریم گلی
- گیاهان: مانند نعنا، رزماری، و اسطوخودوس
- صمغ‌ها: مانند کندر، مر، و کندر
- ادویه‌جات: مانند دارچین، میخک، و زعفران
- چوب‌ها: مانند چوب صندل و عود
حال در ادامه این موارد بیشتر مورد بررسی قرار می‌گیرد.
بررسی تخصص مواد اولیه تولید عطرها در گذشته
تا به این قسمت دانستیم که تقریبا در گذشته مردم از چه عطری استفاده می کردند. حال باید گفت که مواد اولیه عطرها در گذشته به‌طور کلی همان‌طور که اشاره‌ای در بخش قبلی داشتیم، از منابع طبیعی مانند گیاهان، حیوانات و مواد معدنی استخراج می‌شدند. در بخش قبلی، مواد اولیه گیاهی را به شما معرفی کردیم. حال در این بخش برخی از رایج‌ترین مواد اولیه عطرها در گذشته که از سایر موارد استخراج می‌شدند، عبارت‌اند از:
حیوانات
- مشک: از غدد آهوی ختن
- عنبر: از روده نهنگ
- سیوت: از غدد گربه زباد
مواد معدنی
- نمک: برای تثبیت بو
- سولفات آهن: برای ایجاد رنگ
نکات جالب
- در گذشته، عطرها به‌طور سفارشی و برای افراد خاص ساخته می‌شدند.
- عطرها، به‌عنوان یک کالای لوکس و گران‌قیمت محسوب می‌شدند و فقط افراد ثروتمند از آن‌ها استفاده میکردند.
- برخی از عطرها، به دلیل خواص دارویی خود مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
دوره رنسانس و نقش کشور ایتالیا در رشد عطرسازی
در دوره رنسانس، ایتالیا به‌عنوان مرکز عطرسازی جهان شناخته شد. پس از جنگ‌های صلیبی، سربازان مسیحی با غنائمی از خاورمیانه به اروپا بازگشتند؛ از جمله عطر و اسانس‌ها این غنائم شامل آن‌ها می‌شد. ایتالیایی‌ها، پس از دریافت این ثروت‌ها، انقلابی در صنعت عطرسازی رقم زدند.
البته که پیشرفت این صنعت به زحمات "رنه فلورتین"، عطرساز برجسته ایتالیایی، بستگی داشت! او روایحی منحصربه‌فرد را برای یک شخصیت ثروتمند ایتالیایی به نام "کاترین دو مدیسی" ایجاد می‌کرد. پس از ازدواج کاترین با هنری دوم، پادشاه فرانسه، او رنه فلورتین را به‌عنوان عطرساز مخصوص دربار استخدام کرد. این تصمیم، باعث شد که صنعت عطرسازی در فرانسه نیز شکل بگیرد.
بنابراین، برای درک بهتر این موضوع که در گذشته مردم از چه عطری استفاده می کردند، تنها نباید به شناخت مواد اولیه بپردازیم! بلکه حتی افرادی نیز در این بین وجود دارند که اگر تقدیر، آن‌ها را در مسیر عطرسازی قرار نمی‌داد، شاید حالا چیزی با نام عطر و ادکلن وجود نداشت! مانند رنه فلورتین.
تبدیل شدن فرانسه وقطب اصلی تولید عطر
فرانسه، به‌عنوان قطب اصلی تولید عطر در جهان شناخته می‌شود. در دوران حکومت هنری دوم، فرانسه امپراتوری بزرگ عطرسازی مشهور نام گرفت. این دوره، مشهور به ساخت اولین دستکش‌های معطر بود و استفاده از آن‌ها رونق بیشتری پیدا کرد.
زمان حکومت پادشاه
در زمان حکومت پادشاهان پس از آن، استفاده از عطرها گسترش یافت و به‌عنوان وسیله پرطرفداری برای خوشبوکردن لباس و پوست، همچنین معطر‌کردن اشیاء مختلف از جمله لوازم خانگی، مورد استفاده قرار گرفت.
اواخر قرن هجدهم
اواخر قرن هجدهم، با اختراع ادکلن‌هایی که ترکیباتی از نارنج، لیمو و رزماری داشتند، انقلابی عظیم در صنعت عطرسازی فرانسه رخ داد. این محصولات، برای خوشبوکردن حمام، دهان یا حتی نوشیدنی‌ها استفاده می‌شدند.
انقلاب فرانسه
در دوره انقلاب فرانسه، استقبال از عطر و ادکلن کاهش یافت؛ اما در زمان حکومت ناپلئون بناپارت دوباره رشد کرد. امروزه نیز، فرانسه به‌عنوان یکی از قطب‌های مهم تولید این محصولات در جهان شناخته می‌شود. شهر گراس در جنوب فرانسه، به‌عنوان مرکز اصلی تولید مواد اولیه عطر شناخته می‌شود.
حضور عطرها در
فرهنگ و رسوم ملل مختلف در گذشته
این که بدانیم در گذشته مردم از چه عطری استفاده می کردند، به این معناست که بدانیم دقیقا حضور آن‌ها چه معنایی را ارائه می‌داده است. لازم به ذکر است که عطرها، در فرهنگ و رسوم ملل مختلف از دیرباز نقشی مهم داشته‌اند. از جمله کاربردهای رایج عطرها در فرهنگ و رسوم ملل مختلف، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مذهبی
در بسیاری از مذاهب، عطرها برای خوشبوسازی معابد، قربانی‌ها و افراد مقدس مورد استفاده قرار می‌گرفت.
برای مثال، در مصر باستان، کندر و مر در مراسم مذهبی به‌کار می‌رفت.
در هندوستان، از چوب صندل و گل یاسمن در مراسم مذهبی استفاده می‌شود.
آرایشی
مردم از عطرها برای خوشبوکردن بدن، لباس‌ها و موهای خود استفاده میکردند.
برای مثال، در یونان باستان، زنان از عطر برای خوشبوسازی بدن خود بعد از حمام بهره می‌بردند.
در روم باستان، مردان عطر را برای خوشبوکردن لباس‌های خود مورد استفاده قرار می‌دادند.
اجتماعی
عطرها، به‌عنوان هدیه‌ای ارزشمند و گران‌قیمت به افراد مهم و مورد احترام اهدا می‌شدند.
برای مثال، در چین باستان، عطر به‌عنوان هدیه‌ای دیپلماتیک کاربردی بود.
در ایران باستان، از عطر به‌صورت هدیه‌ای عاشقانه استفاده می‌شد.
درمانی
برخی از عطرها، به دلیل خواص دارویی شان مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
برای مثال، در مصر باستان، از روغن درخت چای برای درمان عفونت‌ها استفاده می‌شد.
در یونان باستان، اسطوخودوس برای درمان اضطراب و بی‌خوابی به‌کار می‌رفت.
عطرها در فرهنگ و رسوم ایرانی
در ایران باستان، استفاده از عطر بسیار رایج بود.
ایرانیان، از عطرها برای خوشبوکردن بدن، لباس‌ها، و خانه‌های خود استفاده میکردند.
همچنین، از عطرها در مراسم مذهبی، آرایشی و درمانی استفاده می‌شد.
گلاب و عود، از جمله رایج‌ترین عطرها در ایران باستان بودند.
عطرها در فرهنگ و رسوم ملل مختلف
در هند، از عطرها برای خوشبو کردن بدن و لباس‌ها در مراسم مذهبی و اجتماعی استفاده می‌شود.
در چین، عطرها برای خوشبوسازی خانه‌ها و هدیه‌دادن به‌کار می‌روند.
در ژاپن، عطرها برای خوشبوکردن چای و بدن مورد استفاده قرار می‌گیرند.
حضور ایران در تحویل عطرسازی جهان
ایران، به‌عنوان یکی از مراکز اصلی تولید روغن و عصاره‌های گیاهی معطر، از دوران باستان معروف بوده است. عطرسازان ایرانی، از ترکیب گل‌ها و گیاهان معطر با روغن برای تولید عطر استفاده میکردند.
استفاده از روایح خوشبو در ایران، به ۲۵۰۰ سال پیش باز می‌گردد و بیشترین رونق آن در دوران هخامنشی بوده است. پادشاهان هخامنشی، برای خوشبوکردن موی سر و شستشوی بدن از عطرها و روغن‌های معطر استفاده می‌شوند. همسر خشایار که استر نام داشت، برای این‌که بتواند در مسابقات انتخاب ملکه موفق شود، 6 ماه بدن خود را با عطرهای روغنی می‌پوشاند. کشف تصویری از عود در دستان خدمتکار ایستاده در پشت سر یکی از پادشاهان هخامنشی نیز، نشان از اهمیت استفاده از روایح خوشبو در این دوره دارد.
کشف روش تقطیر توسط ابن سینا و کشف الکل توسط رازی، به توسعه صنعت عطرسازی در ایران کمک بزرگی کردند. ابن سینا، اولین فردی بود که روش تقطیر را ابداع کرد و با استفاده از گل رز، گلاب را ساخت. این فرآیند، به‌شدت صنعت عطرسازی را در غرب تحت تاثیر قرار داد. بنابراین، ابن سینا نیز جزو آن دسته از افرادی است که حضور او باعث شد تا بدانیم در گذشته مردم از چه عطری استفاده می کردند.
اگر به تاریخچه عطر ایران و جهان علاقه دارید کافی است این تاریخچه را در سایت ریحا مطالعه کنید.
جمع‌بندی عطر هایی که مردم در گذشته استفاده میکردند
درنهایت، بررسی دقیق این که در گذشته مردم از چه عطری استفاده می کردند، ما را به این نتیجه می‌رساند که عطرها ابتدا پایه گیاهی داشته‌اند و رفته‌رفته مواد حیوانی و معدنی نیز داخل چرخه تولید عطرها قرار گرفت. کشورهایی نظیر ایتالیا و فرانسه، از اولین کشورهایی بودند که تاثیر مستقیم بر وضعیت تولید عطرهای امروز را داشتند. کشورمان ایران نیز با کشف روش تقطیر، درواقع نقطه پایانی را بر انواع روش‌های تولید عطر بر جای گذاشت.
