روایتی از آداب و رسوم عروسی در دیار لر
آداب و رسوم عروسی لرها ، میراثی گرانبها از دل تاریخ، همچون نگینی درخشان در فرهنگ غنی این سرزمین می‌درخشد. در لرستان، این آیین‌ها تنها به معنای پیوند دو جوان نیستند، بلکه جشن اتحاد و همبستگی خانواده‌ها و پاسداشت سنت‌های کهن به شمار می‌روند.
آداب و رسوم عروسی در لرستان، مجموعه‌ای است از باورها، رسوم و هنرهایی که نسل به نسل منتقل شده و هر کدام، داستانی برای گفتن دارند.
از کوهپایه های زاگرس تا دشت های حاصلخیز، نوای ساز و دهل، شور و شعف را در جای جای لرستان طنین‌انداز می‌کند. مراسم عروسی در این دیار، تلفیقی است از سنت و مدرنیته، حزن و سرور، و رنگ و آوا که تابلویی بی‌بدیل از زندگی و عشق را به نمایش می‌گذارد.
در این مقاله از سایت سوربان ، سفری خواهیم داشت به این دنیای رنگارنگ و پر رمز و راز، تا با آداب و رسوم جذاب و متنوع عروسی در لرستان آشنا شویم.
آداب و رسوم عروسی لرها
- کیخایی
مراسم خواستگاری در لرستان کار کیخایی نامیده می شود که طبق آداب و رسوم لرستان انجام خواهد شد. قوم لر قبل از اینکه برای خواستگاری پا پیش بگذارند ابتدا به سراغ سرنجه گیرو می روند. سرنجه گیرو به معنی زیر نظر گرفتن عروس برای مدتی قبل از خواستگاری نیز می باشد. سرنجه گیرو توسط افراد غریبه برای آشنایی با خانواده عروس و شناخت بهتر صورت می گیرد.
البته حتما نباید افراد غریبه به سراغ خانواده عروس آینده بروند بلکه در بیشتر مواقع چند نفر از خانواده داماد این کار را انجام خواهند داد. پس از اینکه خانواده داماد شناخت کافی نسبت به خانواده عروس پیدا کردند و مطمئن شوند که قصد دارند از دختر خانم خواستگاری کنند ابتدا پدر داماد با پدر دختر صحبت کرده و در صورتی که پدر دختر موافق باشد تاریخی برای جلسه خواستگاری در نظر گرفته خواهد شد.
زمانی که دختر و پسر نافه بر نشده باشند سرنجه گیرو اتفاق خواهد افتاد اما احتمال اینکه دختر و پسر فامیل باشند بسیار زیاد است. در واقع در لرستان ازدواج با افراد غریبه بسیار کمتر اتفاق خواهد افتاد و اکثر ازدواج ها فامیلی است.
- خرج برون
در صورتی که نظر خانواده عروس برای ازدواج دختر خانم مثبت باشد خانواده و دختر و پسر درباره خرج برون صحبت خواهند کرد. خرج برون نیز یکی دیگر از آداب و رسوم برگزاری جشن عروسی در لرستان می باشد. برای برگزاری خرج برون از اقوام نزدیک عروس و داماد دعوت می شود تا به منزل پدری دختر بروند تا درباره تاریخ برگزاری عقد در سالن عقد و عروسی و مخارج جشن عروسی و جهیزیه صحبت کنند.
یکی از مزایای برگزاری مراسم خرج برون تقسیم کردن هزینه ها و کمتر شدن فشار های اقتصادی برای هر دو خانواده نیز می باشد. در زمان قدیم برگزاری مراسم خرج برون به معنی مشارکت اقوام درجه یک در هزینه های برگزاری جشن عروسی بوده است.
یکی دیگر از سنت های قوم لر در مراسم خرج برون مسئله شیر بها نیز می باشد. شیر بها نیزبه معنی مقداری پول برای تشکر از مادر عروس است که سال ها زحمت بزرگ کردن عروس خانم را کشیده است. البته مسئله شیربها کاملا انتخابی بود و هیچ اجباری در آن وجود نداشته است. مقدار شیر بها، مهریه، مخارج عروسی و جهیزیه نیز در شب خرج برون مشخص خواهد شد. تمامی این موارد بر روی یک کاغذ یا درون یک دفتر مخصوص نوشته خواهد شد. نوشتن موارد مهمی که در خرج برون درباره آن صحبت می شود به نوعی به افزایش تعهد درباره اجرای آن ها کمک بسیاری خواهد کرد یا حداقل اقوام لر بر این باور هستند.
- دس بوسو
در میان قوم لر قبل از برگزاری جشن عقد نیز یک بار دیگر خانواده داماد برای کسب رضایت پدر عروس به منزل آن ها می روند. چند روز قبل از برگزاری جشن عقد خانواده داماد به همراه بزرگتر های فامیل خانواده داماد به منزل پدر عروس خانم رفته و برای آخرین بار از پدر عروس اجازه می گیرند تا دختر خانم آن را به همسری آقا داماد در بیاورند. در این جلسه بعد از رضایت پدر عروس بوسیدن دست پدر عروس توسط داماد یا برادر آن اتفاق خواهد افتاد. در واقع آخرین مراسم قبل از جشن عقد دختر و پسر دس بوسو نیز می باشد.
- عقد کنون
در میان قوم لر هیچ گونه بازه زمانی برای شناخت بیشتر خانواده ها و دختر و پسر وجود ندارد و پس از صحبت های اولیه و به نتیجه رسیدن خانواده ها به سراغ عقد کنون می روند. بنابراین در لرستان جشن نامزدی اتفاق نخواهد افتاد و برای اینکه دختر و پسر برای مراسم عروسی آماده شوند باید حتما عقد کنند.
عقد کنون نیز قبل از برگزاری جشن عروسی چند روز بعد از مراسم خرج برون در منزل پدری عروس برگزار خواهد شد. هزینه برگزاری جشن عقد به عهده پدر عروس می باشد. البته قبل از برگزاری جشن عقد خانواده داماد برای خانواده عروس هدایایی را می برند.
هدایای قبل از جشن عقد شامل مواد غذایی، گوسفند حنا زده و .. می شوند. در لرستان به هدایایی که قبل از عقد کنون توسط خانواده داماد برای خانواده عروس در نظر گرفته می شود آووعظیفه گفته می شود. معمولا جشن عقد به صرف ناهار در خانه پدر عروس برگزار می شود. در جشن عقد کنون پس از سه بار پرسش و گرفتن زیر لفظی عروس خانم به آقای داماد جواب بله را می دهد و به همسری آن در می آید.
- حنابندان در لرستان
مراسم حنابندان از جمله سنت های رایج در عروسی هاست که مردم لرستان نیز یک شب مانده به مراسم عروسی اصلی که امروزه اغلب در تالار عروسی یا باغ تالار عروسی برگزار میشود ، در منزل پدر عروس خانم این جشن را برپا می‌کنند و به نشانه خوشبختی دست و پای عروس خانم را حنا می‌گیرند و همچنین هدایایی نیز به او هدیه داده میشود.
اما این آیین دیگر مانند گذشته برگزار نمی‌شود و در خیلی از خانواده‌ها به طور کلی فراموش شده است.
- عروس برون به همراه رقص و پایکوبی
فردای جشن حنابندان مادر عروس حلوایی را که با روغن حیوانی تهیه کرده با مراسم خداحافظی دخترش به خانواده داماد می‌دهد و عروس را آماده رفتن به خانه خودش می‌کند.
این مراسم که با حضور گروه‌های موسیقی محلی و رقص و پایکوبی مردم برگزار میشود، به منظور انجام رقص گروهی که «باختن» یا بازی کردن آن را می‌نامند صورت می‌گیرد.
معمولاً این رقص بومی را با ریتمی آرام، نوازندگان محلی اجرا می‌کنند، با نواختن سرنا و دهل در میان عشایر و روستاییان و کمانچه و تنبک در شهرها، آن هم به صورت دوپا، سه پا، شانه شکی به اوج خود می‌رسد.
البته زنان نیز ترانه‌هایی را بدون ساز و به صورت سرود و هم‌آوایی با یکدیگر اجرا می‌کنند که بسیار زیبا و شورانگیز است.
- بز برنج، غذای رایج عروسی لرها
در روز عروسی خانواده داماد غذایی به نام «بز برنج» را که از برنج و گوشت گوسفند تهیه میشود درست کرده و از میهمانان با آن پذیرایی می‌کنند.
اما نوع پذیرایی در حال حاضر با گذشته متفاوت است و به رسم امروزی‌ها از میهمانان با زرشک‌پلو با مرغ به همراه یک یا دو نوع کباب پذیرایی میشود.
کلام آخر
در پایان این سفر به دنیای رنگارنگ آداب و رسوم عروسی لرها، امیدواریم توانسته باشیم شما را با گوشه‌ای از این فرهنگ غنی و زیبا آشنا کنیم. این رسوم، نه تنها میراثی گرانبها برای مردم لرستان، بلکه گنجینه‌ای ارزشمند برای تمام ایران است.
