نگاهی به آداب و رسوم عروسی در میان اقوام کورد
کردها یکی از اقوام مهم و محبوب هستند که در ایران زندگی می کنند و تاریخچه فرهنگی بسیار غنی دارند. همان‌طور که می‌دانید، هر کشور و منطقه‌ای دارای آداب و رسوم خاص خود در مناسبت های مختلف از جمله عروسی، تولد و سایر مراسم‌ها است.
تصور کنید در یک جشن عروسی ، نوای دلنشین دهل و سرنا فضا را پر کرده است. عطر خوش غذاهای محلی و بوی عود و اسپند، حسی از شادی و برکت را به شما القا می‌کند. لباس های رنگارنگ با طرح های اصیل، رقص و پایکوبی های پرشور، و چهره‌های خندان… اینجا یک عروسی کُردی است! اما صبر کنید، این فقط یک تصویر کلی است. اگر کمی دقیق تر شویم، متوجه می‌شویم که عروسی های کُردی، یک شکل و یک رنگ نیستند. هر قوم و قبیله کُرد، با آداب و رسوم خاص خود، قصه عشق را به شکلی منحصربه‌فرد روایت می‌کند.
از مراسم حنابندان و “شیرینی‌خوران” در میان کُرد های کرمانج، تا “گِل گرفتن” و “هه‌لپه‌رکی” در میان کُردهای سورانی، هر کدام از این آیین‌ها، ریشه در تاریخ و فرهنگ غنی این اقوام دارد. در این مقاله از سایت سوربان ، سفری خواهیم داشت به دنیای رنگارنگ عروسی‌های اقوام کُرد، تا با آداب و رسوم جالب و شگفت انگیز آن‌ها آشنا شویم. پس با ما همراه باشید تا در این مقاله شما را با جذابترین و خاصترین آداب و رسوم عروسی کردها آشنا کنیم.
آداب و رسوم عروسی کردها
ازدواج و مراسمات مرتبط با آن در اقوام کرد نشین نیز مانند دیگر اقوام، دستخوش تغییر و تحولات زیادی در گذر زمان شده است. با این حال، هنوز هم شاهد یکی از جذاب ترین و پرهیجان ترین مراسمات عروسی در مناطق کردستان هستیم.
رسم کردها برای ازدواج
مراسم ازدواج در بین اقوام کرد ، اغلب مجلل و بسیار طولانی است. در برخی مناطق کردستان، مراسم عروسی ممکن است تا 7 شبانه روز به طول انجامد و از این نظر بسیار خاص و متفاوت از سایر مناطق است.
- رسم خوازمنی در عروسی کردها
یکی از نخستین مراحل مراسم ازدواج در کردها، رسم «خوازمنی» است. در این مراسم، زمانی که پسران کرد قصد ازدواج دارند، نخستین کار انتخاب دختر مورد نظر خود است. سپس، دختر انتخابی را به مادر خود معرفی می‌کنند. در این مرحله، مادر پسر به نمایندگی از خانواده او، برای آشنایی اولیه به خانه دختر می‌رود.
این مراسم که به خواستگاری یا «خوازمنی» شناخته می‌شود، بیشتر به منظور آشنایی مادر پسر با خانواده دختر و برقراری ارتباط اولیه است.
نکته جالب در این مرحله این است که هیچ اشاره‌ای به موضوع ازدواج یا جزئیات مراسم در این دیدار اولیه نمی‌شود. اگر مادر پسر از خانواده دختر خوشش بیاید، روند خواستگاری وارد مراحل جدی‌تری می‌شود که در آنجا خانواده ها درباره مسائل مختلف ازدواج مانند مهریه، شیربها و جزئیات مراسم گفتگو می کنند.
- مراسم دسماچ در عروسی کردها
پس از انجام مراسم خوازمنی و رسیدن به توافقات اولیه، نوبت به مراسم «دسماچ» می‌رسد. در این مراسم، پس از گرفتن پاسخ مثبت از طرف خانواده دختر، یک نفر از مردان خانواده داماد در حضور جمع به رسم «دسماچ» به پیشواز مردان خانواده عروس رفته و دست آن‌ها را می‌بوسد. این عمل به معنای تایید رسمی ازدواج و توافقات صورت گرفته بین خانواده‌هاست. بعد از این مراسم، خانواده داماد شروع به تدارکات مراسم عقد می‌کنند.
یکی از این آداب، «ماره بریه ی» نام دارد، که در آن خانواده داماد غذا و خوراکی‌هایی تهیه کرده و همراه با اقوام خود به خانه عروس می‌روند. بعد از صرف شام، در جمع مردان، مراسم عقد به‌طور رسمی توسط عاقد (ماموستا) برگزار می‌شود.
- مراسم دزورائی در عروسی اقوام کرد
مراسم «دزورائی» به مراسم نامزدی در کردستان اطلاق می‌شود. این مراسم پس از خوازمنی برگزار می‌شود، اما ویژگی خاصی دارد که آن را از سایر مراسم‌های نامزدی در دیگر مناطق متمایز می‌کند.
یکی از ویژگی های بارز مراسم دزورائی این است که داماد باید یک دست لباس کامل و یک ست طلا به عنوان هدیه برای عروس خریداری کند. علاوه بر این، خرید لباس عروس نیز بر عهده داماد است. همچنین، در طول دوران نامزدی، داماد موظف است در مناسبت‌ها و تعطیلات برای عروس خود هدیه و لباس‌های جدید خریداری کرده و تقدیم کند.
- جل کرده ی نه یا شیرینی خوران
«جل کرده ی نه» یا «شیرینی خوران» یکی از آداب خاص در مراسم ازدواج کردها است که پس از عقد رسمی برگزار می‌شود. در این مراسم، خانواده داماد پس از تهیه غذا و تدارکات، به خانه عروس رفته و لباس‌هایی که برای او خریده‌اند را به او تقدیم می‌کنند.
در این مراسم، خانواده داماد همچنین زیورآلاتی به عروس هدیه داده و آن‌ها را به بدن او آویزان می‌کنند. این مراسم به نوعی جشن آغاز زندگی مشترک عروس و داماد است که در آن، هدایای نقدی یا غیرنقدی از سوی خانواده‌ها به زوج جوان تقدیم می شود.
- حنابندان یا خانه به نان
پس از مراسم دزورائی، نوبت به برپایی مراسم «حنابندان» می‌رسد. یکی از نکات جالب در مورد مراسم حنابندان در کردستان، حضور «پاخسو» است. پاخسو یک پیرزن از بستگان داماد است که مسئولیت بردن خریدهای داماد به خانه عروس را بر عهده دارد. در این شب، عروس و داماد مراسمی به نام «شوگر» در خانه داماد برگزار می‌کنند که در آن، مهمانان داماد عروس را به خانه خود می‌برند و در آنجا رقص و جشن برگزار می شود.
رقص و پذیرایی در عروسی کردها
یکی از ویژگی‌های متمایز عروسی‌های کردها، مراسم رقص است که در آن شرکت کنندگان به صورت گروهی یا دو به دو رقص می کنند. برخلاف بسیاری از نقاط دیگر که در مراسم عروسی تنها به صرف شام می پردازند، در کردستان مهمانان به صرف ناهار و شام پذیرایی می شوند. به این ترتیب، مراسم از صبح شروع شده و تا شب ادامه می یابد.
سرگرم کردن مهمانان در عروسی کردها
در طول این مراسم، تعدادی از رسومات سنتی و جذاب انجام می‌شود که به سرگرم شدن مهمانان کمک می‌کند. از جمله این رسوم می‌توان به اسب‌سواری، تیراندازی و جشن سورناچی‌ها اشاره کرد. این برنامه‌ها، علاوه بر اینکه به تنوع و جذابیت مراسم افزوده و هیجان مهمانان را بیشتر می کنند، به شادابی و نشاط در جشن کمک زیادی می کنند.
- پختن نان در عروسی کردها
یکی از رسوم بسیار قدیمی و نمادین که در مراسم عروسی کردها مشاهده می‌شود، پخت نان سنتی است. این سنت از چند روز قبل از عروسی آغاز می‌شود و آشنایان و همسایگان داماد به خانه او می روند تا در پخت نان کمک کنند. این نان‌ها به عنوان یکی از نمادهای مهم جشن در نظر گرفته می شوند و در طول یک هفته مراسم عروسی پخته می شوند.
- وظایف «پاوه یو» و «جل هرگیر» در عروسی کردها
یکی دیگر از جنبه‌های خاص مراسم عروسی در کردستان، حضور زن و دختری به نام‌های «پاوه یو» و «جل هرگیر» است که توسط خانواده داماد به خانه عروس فرستاده می شوند. پاوه یو وظیفه دارد در خانه عروس غذا بپزد و همچنین حنای عروس را بر دستان او بزند تا برای مراسم آماده شود. از طرفی، «جل هرگیر» مسئولیت انتقال لباس عروس را به خانه عروس بر عهده دارد. این لباس‌ها معمولاً در یک بقچه به شکلی تزئین شده به عروس می‌رسد.
در کردستان، استفاده از لباس‌های محلی به عنوان لباس عروس بسیار رایج است. این لباس‌ها به طور معمول با جواهرات و زیورآلات ارزشمندی تزئین می‌شوند که نمادی از زیبایی و اصالت فرهنگ کردهاست. از جمله زیورآلاتی که در لباس عروس کردها به کار می‌روند، می‌توان به فیس (کلاه پارچه‌ای پوشیده از سکه‌های ناصرالدین شاهی و احمدشاهی)، گوبروک، لاکوا، دکمه و دولاو اشاره کرد. این زیورآلات معمولاً برای تزیین سخمه و سلطه (بخش‌هایی از لباس عروس) به کار می‌روند.
رسم و رسوم خاص و زیبای عروسی کردها
هنگامی که عروس با برادر خود به خانه داماد می‌رود، رسم است که یکی از افراد فامیل از آماده شدن عروس و خروج او اطلاع دهد. در طول این مسیر، خانواده داماد به عروس می‌رسند و اطراف او را می‌گیرند، در حالی که ترانه‌خوان‌ها ترانه‌ای به نام «باده باده» (بادا بادا، مبارک بادا) را می‌خوانند.
در این لحظات، داماد به همراه دوستانش سیب و انار بر سر و تن عروس می‌کوبد و دوست داماد نیز نقل و سکه بر سر عروس و مهمانان می پاشد. این مراسم که به نام «شاباش» شناخته می شود، نمادی از خوشبختی و برکت برای زوج جوان است.
- جهاز برون
در مراسم عروسی کردها، برخلاف دیگر مناطق کشور که جهاز یا جهیزیه پیش از عروسی به خانه عروس برده می‌شود، این مراسم در کردستان پس از خروج عروس از خانه پدری و رفتن به خانه داماد برگزار می شود. در این مرحله، جهاز که شامل وسایل و لوازم زندگی مشترک است، به خانه داماد منتقل می شود.
- باوان
«باوان» آخرین سنت عروسی در کردستان است که به دیدارهای عروس و داماد از خانواده‌هایشان اختصاص دارد. این مراسم معمولاً بعد از گذشت چند روز از عروسی و پس از اینکه عروس به خانه داماد می‌رود، برگزار می‌شود. در این مرحله، عروس به خانه پدری خود می‌رود و چند روزی را در کنار خانواده‌اش سپری می‌کند. پس از این مدت، پدر عروس هدیه‌ای به او می‌دهد که نشان از محبت و حمایت خانواده به عروس است.
- جمع‌آوری هدایا در پایان عروسی
بعد از پایان مراسم عروسی و گذشت یک هفته، مهمانان عروسی که عمدتاً شامل زنان هستند، در خانه داماد جمع می‌شوند. این مراسم که به نوعی شبیه به جشن پاتختی است، به جمع‌آوری هدایا اختصاص دارد. این هدایا که معمولاً شامل وسایل و هدایای کمک‌هزینه به زوج جوان است، به آن‌ها برای شروع زندگی مشترک کمک می کند.
کلام آخر
در پایان این سفر کوتاه به دنیای رنگارنگ عروسی های کُردی، درمی‌یابیم که این مراسم‌ها تنها یک جشن ساده نیستند، بلکه گنجینه‌ای ارزشمند از فرهنگ، هنر و سنت‌های دیرینه این قوم‌اند.
هر کدام از این رسومات بخشی از هویت کُردی را به نمایش می‌گذارند و پیوند عمیق این مردم با تاریخ و فرهنگ خود را نشان می‌دهند.
